Ο τοπικός πολιτισμός της περιοχής των Τζουμέρκων
Υπόμνημα:

Παροιμίες

Ο παροιμιακός λόγος πηγάζει από την ίδια την καθημερινότητα και εμφανίζεται στη ροή του λόγου έξω από οποιεσδήποτε επίσημα και τελετουργικά προσδιορισμένες καταστάσεις σε αντίθεση με τις ευχές, τα ξόρκια ή τις κατάρες που συνδέονται με συγκεκριμένες συνθήκες και περιστάσεις του ανθρώπινου βίου. Συνιστά μια σύντομη και περιεκτική μορφή έκφρασης, ενδεικτική της κριτικής στάσης του ανθρώπου της παραδοσιακής κοινωνίας απέναντι στα γεγονότα τα οποία χαρακτηρίζουν την καθημερινότητα του. Με περιεχόμενο άλλοτε σκωπτικό και άλλοτε διδακτικό, ο παροιμιακός λόγος αντλεί από το απόθεμα της συλλογικής μνήμης του τόπου και των ανθρώπων του με στόχο να προτρέψει, να παραδειγματίσει ή και να λειτουργήσει σε κάποιες περιπτώσεις αποτρεπτικά. Συνήθως πρόκειται για σύντομες φράσεις που συγκεφαλαιώνουν το ήθος και τις αντιλήψεις της κοινότητας. Λειτουργικά ενσωματωμένες στην συλλογική συνείδηση και την κοινή πρακτική αντλούν τα μοτίβα τους από το φυτικό και ζωικό κόσμο, από το ιστορικό και μυθικό παρελθόν του τόπου ακόμη και από γεγονότα της μίκρο-ιστορίας η οριστική τροπή των οποίων αποδεικνύεται διδακτική, παραπέμποντας κατ αυτό τον τρόπο σε οικείες εικόνες, παραστάσεις και βιώματα.

  • Σε δυο κουμπάρε τις ελιές= παροιμία που αφορά παραίνεση για οικονομία [1]
  • Όλοι κλαίνε τα χάλια τους κι ο μυλωνάς το αυλάκι = παρατήρηση για εκείνους που σκέφτονται μόνο τον εαυτό τους [2]
  • Κάλλιο λόγια στο χωράφι παρά μάγγανο στ αλώνι= συμβουλή για κάθε εργασία που ξεκινά ώστε να μην προκύπτουν παρεξηγήσεις [3]
  • Η φτώχεια τέχνες μάθαινε κι η αρχοντιά καμάρι [4]
  • Ο χατζής κι ο κιρατζής στο χάνι ανταμώνουν [5]
  • Και τα καλά δεχούμενα, και τα κακά δεχούμενα [6]
  • Πάτησε τ αυγό κι ανέβηκε στον ουρανό [7]
  • Όσο βοηθάει η νύχτα και η αυγή δεν βοηθάει η μάνα κι η αδερφή [8]
  • Άφραγος κήπος, έρμα λάχανα [9]
[1], [2], [3], [4] Μπενέκος Πέτρος, Χουλιαράδων Άπαντα, Ιωάννινα , 1974 , σ. 353-355
[5],[6],[7],[8],[9] Καλούσιος Δημήτριος, Το Ματσούκι Ιωαννίνων , τόμος Β, Λαογραφικά, σ. 739-740