Ο τοπικός πολιτισμός της περιοχής των Τζουμέρκων
Υπόμνημα:

Ο Νάρθηκας της μονής Βύλιζας


Στο έντονο γραμμικό σχέδιο με την ανάγλυφη διάθεση στην απόδοση των εύρωστων προσώπων των ολόσωμων αγίων της κάτω ζώνης, στο νάρθηκα της μονής Αγίου Γεωργίου Βουργαρελίου Άρτας, αναγνωρίζεται η κοινή αισθητική εμπειρία των αγιογράφων που ζωγράφισαν, πιθανότατα στις πρώτες δεκαετίες του 18ου αι., το νάρθηκα της μονής Ευαγγελισμού της Θεοτόκου Βύλιζας. Από την κτητορική επιγραφή στο ναό του Αγίου Γεωργίου γνωρίζουμε πως στην τοιχογράφηση με ημερομηνία 27 Σεπτεμβρίου 1714 συμμετείχε, μαζί με τον Αναγνώστη Απόστολο και το γιο του ιερέα Χρήστο, ο ζωγράφος Νικόλαος από τους Καλαρρύτες. Η ομοιομορφία στο πλάσιμο των προσώπων των ολόσωμων αγίων στα δύο μνημεία, με τα έντονα περιγράμματα, τις διπλές καμπύλες γραμμές επάνω από τα φρύδια, το ευρύ μέτωπο, τα μεγάλα αμυγδαλωτά μάτια, τις σαρκώδεις παρειές, τα μικρά χείλη και τους οξείς λοβούς, τεκμηριώνει την τεχνοτροπική και χρονολογική συνάφεια των δύο έργων και προδίδει πιθανότητα τη συμμετοχή ενός κοινού ζωγράφου που δραστηριοποιείται στην περιοχή των Τζουμέρκων. Η τοιχογράφηση των δύο μνημείων μπορεί λοιπόν πιθανότατα να τοποθετηθεί στην ίδια δεκαετία. Ίσως να πρόκειται για τον ίδιο Καλλαρυτινό Νικόλαο, που μαζί με τον Γραμμοστινό Ευστάθιο, θα πρέπει να ολοκλήρωσαν, λίγο νωρίτερα, την τοιχογράφηση στα 1700 στη μονή Ευαγγελίστριας Κυψέλης Άρτας (παλιά Χώσεψη), όπου, σε ό, τι αφορά στην τεχνοτροπία, τα σκληρά περιγράμματα δημιουργούν άκαμπτες και σχεδόν παγωμένες μορφές, κατάσταση που τη μετριάζει κάπως μια τονική αίσθηση πολύχρωμης ανησυχίας που κυριαρχεί στο συγκεκριμένο ενυπόγραφο έργο.