Πολιτισμοί της ορεινότητας:

Οι απαρχές της διοικητικής συγκρότησης των κοινοτήτων των Τζουμέρκων εντοπίζονται στην περίοδο της Οθωμανικής κυριαρχίας. Κατά την περίοδο αυτή η διοίκηση των κοινοτήτων ασκούνταν από τη δημογεροντία η εκλογή των μελών της οποίας λάμβανε χώρα δυο φορές το χρόνο στις γιορτές του Αγίου Δημητρίου και του Αγίου Γεωργίου, ημερομηνίες οι οποίες συνέπιπταν με την καταβολή του φόρου. Σημειώνεται ότι τα χωριά των Τζουμέρκων ήταν ενταγμένα στο καθεστώς των προνομίων που διαμόρφωσε σταδιακά τους όρους ανάπτυξης ενός αξιόλογου και αυτόνομου μηχανισμού τοπικής αυτοδιοίκησης/αυτονομίας όπως επίσης και φορολόγησης.

Μετά την προσάρτηση μέρους της περιοχής στο ελληνικό κράτος συστήνεται Επαρχείο(1881) το οποίο θα λειτουργήσει ως το 1891 ενώ παράλληλα η Επαρχία χωρίζεται σε τέσσερις δήμους (Αγνάντων, Θεοδωρίας, Καλαρρυτών και Πραμάντων) και αναπτύσσει ένα δίκτυο υπηρεσιών. Το 1912 ιδρύονται ξανά οι κοινότητες με άλλη διοικητική μορφή.

Στον γεωγραφικό χώρο των Τζουμέρκων εντοπίζονται συνολικά 47 κοινότητες οι οποίες συγκροτούνται στη βάση της κύριας παραγωγικής, κοινωνικής και πολιτισμικής ομάδας που είναι η οικογένεια διαφοροποιούμενη ως προς τη δομή και το μέγεθος της στο χώρο και στο χρόνο και στην βάση της εθνοτοπικής ομάδας που τις συνιστά. Τα προσδιοριστικά στοιχεία της κοινότητας είναι η αλληλοϋποστήριξης-αλληλοβοήθεια και η εξασφάλιση της αυτάρκειας  , η επιδίωξη της κοινωνικής συνοχής και η ανάδειξη μιας κοινής ταυτότητας. Ωστόσο τον 18ο αιώνα η  αναπτυσσόμενη εμπορευματική οικονομία του 18^ου-19^ου αιώνα και οι γενικότερες εξελίξεις φέρνουν μεταβολές στην κοινωνική δομή ορισμένων χωριών όπως στις βλάχικες κοινότητες  όπου αναδύονται οι ομάδες των εμπόρων των ραφτάδων και των μεγαλοτσελιγκάδων.

Η ιδιαίτερη μορφολογία του εδάφους διαμόρφωσε  ένα πρότυπο οικιστικής διασποράς στη βάση της συγγένειας και σε συνδυασμό με το σύστημα έγγειας ιδιοκτησίας και εκμετάλλευσης των φυσικών πόρων με εξαίρεση τις κοινότητες του Συρράκου και των Καλαρρυτών που εμφανίζουν πυκνή οικιστική δόμηση. Στο Ματσούκι για παράδειγμα συναντά κανείς μαχαλάδες που παίρνουν το όνομα τους από τα μέλη των οικογενειών που κατοικούν σε αυτούς. Η διάταξη αυτή πέρα από την συγγενική δομή αντανακλά σε κάποιο βαθμό και την κοινωνική διαστρωμάτωση και διαφοροποίηση με τα σπίτια των κτηνοτρόφων (Νακαίοι, Γκογκαίοι, Τσαντουλαίοι) να βρίσκονται στα ψηλότερα σημεία του χωριού και τα σπίτια των εμπόρων να δεσπόζουν περιμετρικά της πλατείας. Η έννοια της κοινότητας πέρα από το πεδίο του γεωγραφικού προσδιορισμού και των δομών της συγγένειας επεκτείνεται και στο επίπεδο του συμβολικού αντανακλώντας την αίσθηση της μετοχής σε μια κοινή ταυτότητα. Στη διαδικασία του κοινωνικού μετασχηματισμού επέρχονται αλλαγές στην κοινότητα , όσον αφορά την κοινωνική διαφοροποίηση, στην οικογένεια, και στον έμφυλο καταμερισμό της εργασίας. Σημείο τομής συνιστά ο 18ος αιώνας όπου με την ανάπτυξη της εμπορευματικής οικονομίας διαμορφώνεται μια κοινωνική διαστρωμάτωση στο εσωτερικό των κοινοτήτων καθώς επίσης και τα μέσα του 20ου αιώνα όπου σημειώνεται η έξοδος των ορεινών πληθυσμών. Η κοινότητα ως κοινωνική μονάδα χαρακτηρίζεται από την συλλογικότητα και την αυτάρκεια.